RKJ 2012 : Proses Haji Tama'tuk - satu catatan ringkas

Tanggal 28 Ogos 2012 (Selasa), aku dan Mem Besar harus ke Johor Bahru atas urusan mendengar taklimat daripada beberapa unit tertentu di bawah kelolaan Kerajaan Negeri Johor. Taklimat ini khusus untuk jemaah haji Rombongan Kerajaan Johor (RKJ) lebih kurang 400 orang.

Daripada jangkaan tarikh penerbangan jemaah RKJ 2012, para jemaah akan melaksanakan Haji Tama'tuk. Untuk itu, aku tertarik dengan catatan yang dibuat oleh salah sorang blogger di alam maya berkenaan dengan proses melaksanakan Haji Tama'tuk. Nampak ringkas tetapi menepati proses pelaksanaan jenis haji tersebut. Alhamdulillah.

********************
Sumber : AnieRudy

Definisi Haji Tamattu’:

BERNIAT umrah pada bulan-bulan haji dan menunaikan semua amal ibadat yang berkaitan dengan umrah. Apabila tiba waktu haji pada tahun yang sama (8 Zulhijah), jemaah akan berniat haji dan menunaikan amal ibadat yang berkaitan dengan haji.

Cara mengerjakan Haji Tamattu’:

(1). MENGERJAKAN UMRAH

RUKUN UMRAH ialah pekerjaan yang mesti ditunaikan oleh orang yang melaksanakan umrah… jika tidak ditunaikan sama ada sengaja atau tidak, maka tidak sah umrahnya.

Rukun Umrah itu ada lima perkara: Pertama – niat, kedua – tawaf, ketiga – saie, keempat – bercukur atau bergunting rambut dan kelima – tertib pada kesemua rukun.

Sebelum berniat ihram umrah, jemaah disunatkan mandi sunat ihram dengan niat:
“Sahaja aku mandi sunat ihram kerana Allah Ta’ala.”

Jemaah juga disunatkan memotong kuku, merapikan janggut, misai serta mencabut bulu-bulu ketiak dan ari-ari.

Selepas mandi sunat ihram, pakailah pakaian ihram dan disunatkan berwarna putih. Dirikan solat sunat ihram dua rakaat.

A. BERNIAT UMRAH (rukun)

Selepas solat sunat ihram, jemaah bolehlah berniat ihram umrah. Syarak memberi pilihan kepada jemaah sama ada hendak berniat ihram di Miqat atau sebelum Miqat iaitu di Zulhulaifah (kawasan Masjid Bir Ali) bagi jemaah yang memasuki Mekah dari Madinah dan di Qarn-al Manazil, bagi mereka yang memasuki Mekah dari tanah air.

Niat umrah ialah:

“Sahaja aku mengerjakan umrah dan aku berihram dengannya kerana Allah Ta’ala.”

Para jemaah disunatkan memperbanyakkan ucapan talbiah setelah berniat ihram umrah. Ucapan talbiah ini diulang-ulang dan tempoh berakhirnya talbiah apabila jemaah memulakan tawaf.

Suasana jemaah haji di Dataran Kaabah

B. TAWAF (rukun)

Tawaf bermaksud, mengelilingi Kaabah mengikut syarat-syaratnya. Tawaf adalah rukun umrah yang kedua selepas niat.

Lafaz niat tawaf umrah ialah:

“Ya Allah, aku berniat melakukan tawaf Baitullahil Haram tujuh kali keliling tawaf umrah kerana Allah Ta’ala, maka permudahkanlah bagiku dan terimalah amalan daripadaku.”

Di antara syarat-syarat sah tawaf ialah:

• Dimulakan dari penjuru Hajarulaswad dan berakhir di tempat yang sama.
• Berjalan ke hadapan dan bahu kiri sentiasa mengiring ke Kaabah.
• Cukup tujuh pusingan dengan yakin.
• Suci daripada hadas kecil dan hadas besar.
• Menutup aurat.
• Dilakukan di dalam Masjidilharam.
• Mengekalkan niat tawaf.

Di antara sunat-sunat tawaf ialah:

• Berjalan kaki, berittiba’, berlari-lari anak (ramal) pada tiga pusingan pertama dan berturut-turut tujuh pusingan tawaf.

Berhubung dengan bacaan doa, tidak ada bacaan yang khusus. Berzikir pun boleh.

Apabila selesai ibadat tawaf, jemaah boleh solat sunat tawaf sama ada di makam Ibrahim, Multazam, Hijir Ismail atau dimana-mana di dalam Masjidilharam.

Suasana Jemaah Haji di kawasan Saie di dalam Masjidil Haram

C. SAIE (rukun)

Saie bermaksud berulang-alik (tujuh kali) di antara Bukit Safa dan berakhir di Bukit Marwah. Dilaksanakan sejurus selepas mengerjakan tawaf.

Saie dilakukan di Masaa’ (tempat saie).

Di antara syarat-syarat Saie ialah:

• Setelah sempurna tawaf.
• Bermula dari Bukit Safa dan berakhir di Bukit Marwah.
• Cukup tujuh pusingan dengan yakin.
• Melakukannya di tempat yang termaklum dan mengekalkan niat saie.

Lafaz niat saie umrah ialah:

“Ya Allah, ya Tuhanku, sahaja aku saie di antara Safa dan Marwah tujuh kali saie umrah kerana Allah Ta’ala.”

Di antara sunat-sunat dalam ibadat saie ialah:

• Naik ke hujung batu-batu bukit (yang kini sudah diratakan), dilakukan saie berturut-turut dan berlari-lari anak di antara dua dua tiang lampu hijau.

D. BERCUKUR (bagi lelaki) ATAU BERGUNTING RAMBUT BAGI LELAKI DAN PEREMPUAN (rukun)

Untuk membebaskan diri daripada larangan ihram, jemaah hendaklah bertahallul. Bagi tujuan tahallul umrah, diwajibkan mengunting rambut sekurang-kurangnya tiga helai. Sunat dilakukan di Bukit Marwah yang afdalnya bagi lelaki bercukur dan bagi wanita bergunting rambut.

E. TERTIB (rukun)

Tertib pada ibadat umrah ialah tertib dalam melaksanakan semua rukun, iaitu melaksanakan satu persatu mengikut susunan.

Sementara menanti Hari Wukuf, jemaah digalakkan untuk mengerjakan umrah sunat, mengikut kemampuan masing-masing.

Suasana Jemaah Haji pada hari wukuf di Arafah

(2). MENGERJAKAN HAJI

PADA 8 Zulhijah yang disebut juga Hari Tarwiyah, jemaah akan berangkat ke Arafah. Sebelum bertolak ke Arafah, jemaah diingatkan supaya melakukan perkara-perkara sunat sebelum berniat ihram haji, iaitu seperti mandi sunat ihram dan solat sunat ihram.

A. NIAT IHRAM HAJI (rukun)

Jemaah hendaklah berniat ihram haji. Ia boleh dilakukan dimana-mana di Kota Mekah, yang afdalnya berniat ihram di pintu gerbang hotel penginapan.

Niat di dalam hati:

“Sahaja aku mengerjakan haji dan aku berihram dengannya kerana Allah Ta’ala.”

B. WUKUF (rukun)

Pada 9 Zulhijah, setelah gelincir matahari (masuk waktu zuhur), maka masuklah waktu wukuf. Berakhirnya waktu wukuf setelah terbit fajar subuh, pada 10 Zulhijah.

Wukuf bermaksud berada di bumi Arafah walau satu saat sekalipun dan dalam sebarang keadaan. Yang afdalnya berwukuf sebahagian daripada siang hari 9 Zulhijah dan sebahagian daripada malam 10 Zulhijah.

Di antara syarat sah wukuf ialah:

• Telah berihram dengan niat haji.
• Seorang ahli ibadat (tidak gila, tidak mabuk dan tidak hilang akal sepanjang masa).
• Berada di bumi Arafah walau seketika, dalam waktu wukuf.

Amalan-amalan sunat seperti bertalbiah, berdoa, berzikir, membaca al-Quran dan solat-solat sunat.

Suasana Jemaah Haji Mabit (Muzdalifah)

C. MABIT (bermalam) DI MUZDALIFAH (wajib)

Pada kebiasaannya selepas solat Isyak, jemaah akan bertolak secara berperingkat-peringkat dari Arafah menuju ke Muzdalifah untuk bermabit.

Waktu mabit bermula dari selepas separuh malam 10 Zulhijah. Berada seketika pada masa tersebut dikira telah memadai dan tertunailah kewajipan bermabit di Muzdalifah

Yang afdalnya berada di Muzdalifah sepanjang malam hingga terbit fajar.

Disunatkan mengutip tujuh biji anak batu untuk melontar di Jamrah Kubra, bagi tujuan menghasilkan Tahallul Awwal.

Sebanyak 63 biji batu lagi untuk melontar di tiga jamrah pada hari-hari Tasriq (11,12, dan 13 zulhijah) bolehlah dikutip di Mina.

Jemaah Haji berbaris untuk pergi melontar di Jamrah (Mina)

D. MELONTAR JAMRAH KUBRA (wajib)

Masuk waktu melontar Jamrah Kubra, adalah bermula selepas separuh malam 10 Zulhijah dan berakhirnya waktu melontar adalah sebelum terbenam matahari pada 13 Zulhijah.

E. BERCUKUR / BERGUNTING RAMBUT (rukun)

Selepas melontar tujuh biji anak batu di Jamrah Kubra pada pagi 10 Zulhijah (Hari Nahar), kemudian bercukur atau bergunting rambut di kepala, sekurang-kurangnya tiga helai, maka terlaksanalah Tahallul Awwal (melakukan dua daripada tiga perkara).

Tiga perkara yang dimaksudkan ialah: Pertama – melontar di Jamrah Kubra, kedua – bercukur atau bergunting rambut dan ketiga – tawaf dan saie.

F. MABIT (bermalam) DI MINA (wajib)

Mabit di Mina bermaksud bermalam di Mina lebih daripada separuh malam pada 11,12 dan 13 Zulhijah.

G. MELONTAR KETIGA-TIGA JAMRAH (wajib)

Melontar di ketiga-tiga Jamrah iaitu Sughra, Wusta dan Kubra (dahulu dikenali Aqaba) pada hari-hari Tasyrik (11,12, dan 13 Zulhijah) adalah wajib haji. Sekiranya uzur syarie, boleh mewakilkan kepada orang lain dengan syarat:

• Uzur yang tiada harapan sembuh.
• Orang yang menerima wakil, telah sempurna melontar ketiga-tiga jamrah bagi dirinya pada hari itu.
• Pulang ke Mekah pada 13 Zulhijah dinamakan Nafar Thani setelah memenuhi syarat-syarat berikut:
• Telah sempurna bermalam selama tiga malam berturut-turut pada 11, 12, dan 13 Zulhijah.
• Telah melontar ketiga-tiga jamrah (Sughra, Wusta dan Kubra) dengan sempurna (63 biji batu) pada 11, 12, dan 13 Zulhijah.

H. TAWAF (rukun)

Cara mengerjakan tawaf haji, sama seperti mengerjakan tawaf umrah.

Bagi mereka yang akan pulang dengan penerbangan awal, khususnya wanita yang dikhuatiri akan didatangi haid, hendaklah bersegera mengerjakan tawaf dan saie.

Kaedah tertib pada kebanyakan rukun adalah sesuai bagi tujuan merealisasikan hasrat tersebut.

I. SAIE (rukun)

Apabila telah selesai tawaf haji, hendaklah mengerjakan saie haji. Caranya juga adalah sama seperti dengan saie umrah.

Dengan selesainya ibadat saie bermakna terhasillah Tahallul Thani, kerana telah melakukan ketiga-tiga perkara iaitu:

• Melontar Jamrah Kubra.
• Bercukur/bergunting.
• Tawaf dan saie.

J. TERTIB PADA KEBANYAKKAN RUKUN

Bermaksud rukun-rukun Haji Tamattu’ hendaklah dilakukan mengikut tertib atau ikut susunan cara mengerjakannya:

Pertama – niat, kedua – wukuf, ketiga – bercukur atau bergunting rambut, keempat – tawaf haji dan kelima – saie haji.

Ataupun: Pertama – niat, kedua – wukuf, ketiga – tawaf haji, keempat – saie haji dan kelima – bercukur atau bergunting rambut.

CARA (1)	CARA (2)
1. Niat 2. Wukuf 3.Bercukur atau bergunting 4. Tawaf Haji 5. Saie Haji	1. Niat 2. Wukuf 3. Tawaf Haji 4. Saie Haji 5. Bercukur atau Bergunting

Dengan ini, selesailah cara-cara mengerjakan haji mengikut kaedah Tamattu’. Iaitu mengerjakan ibadat umrah dahulu dalam bulan-bulan haji, kemudian mengerjakan ibadat haji pada tahun yang sama.

Semoga para jemaah mendapat kemudahan bantuan Allah bagi menyempurnakan ibadat haji yang mabrur, amin.

Gambar Hiasan :
Jemaah Haji keluar dari Masjid Nabawi, Madinah